Odporność miasta na występujące nagłe zjawiska pogodowe, deszcze nawalne jest warunkiem trwałego rozwoju miast. Jednostka Klimat-Energia- Gospodarka Wodna startuje w konkursie Eco-Miasto.
Tematem zaproponowanym do oceny jest „Projekt Budowy zbiorników retencyjnych w rejonie ul. Burzowej i Folwarcznej w oparciu o rozwiązania bazujące na naturze„, wszystko w ramach budowania miejskiej rezyliencji. To bardzo ważne zadania realizowane przez KEGW w kontekście wyzwań klimatycznych i kryzysu różnorodności biologicznej. Kluczowe w realizacji inwestycji jest prawidłowe gospodarowania wodami opadowymi oraz minimalizacja ryzyka powodzi błyskawicznych występujących na obszarze Nowej Huty. Centralnym elementem projektu jest budowa zbiorników retencyjnych, które będą akumulować nadmiar wód opadowych. Zbiorniki te zostaną zlokalizowane w strategicznych punktach, aby skutecznie minimalizować ryzyko powodzi na terenie objętym Projektem. Planowane parametry zbiorników obejmują pojemność retencyjną 4 029 metrów sześciennych. Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi retencji, projekt zakłada stworzenie systemu, który będzie zarówno skuteczny, jak i zrównoważony dla lokalnego środowiska.
Zagospodarowanie wód opadowych należy do zadań własnych gminy. W ramach zadań własnych gminy wymienionych w art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym znajdują się zadania z zakresu kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, a istotą zadań własnych gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Do celu realizacji tych zadań gmina buduje infrastrukturę, która ma charakter monopolu naturalnego. Wykonywanie działalności gospodarczej polegającej na odbiorze wód opadowych nie stanowi zatem pomocy publicznej. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, działania z zakresu ochrony środowiska naturalnego oraz nadzoru nad zanieczyszczeniami należą do prerogatyw władzy publicznej, a zatem ich wykonywanie nie będzie stanowić działalności gospodarczej. W związku z tym działania mające na celu ochronę przed katastrofami naturalnymi, w tym wypadku powodzią lub suszą nie są klasyfikowane jako działalność gospodarcza, a ich publiczne finansowanie – jako pomoc publiczna.
Zgodność z Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej
Projekt, którego głównym celem jest budowa zbiorników retencyjnych, które będą akumulować nadmiar wód opadowych oraz skuteczne minimalizować ryzyko powodzi na terenie objętym Projektem wykazuje zgodność z Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej (KPP)
sposobów:
Godność i Równość: Projekt zakłada wspieranie mieszkańców w zakresie ochrony przeciwpowodziowej oraz ochrony w okresie suszy, co wpływa na poprawę jakości życia i zdrowia mieszkańców, a także na równomierne korzystanie z zasobów wodnych bez względu na różnice w poziomie dochodów czy statusie społecznym.
Ochrona środowiska: Projekt skupia się na zwiększenia zasobów wodnych na obszarze projektów poprzez retencje wody w okresie wezbrań powodziowych i umożliwienie ich wykorzystania w okresie suszy, co jest zgodne z prawem do ochrony środowiska naturalnego
Celem projektu jest budowa zbiorników retencyjnych, które mają za zadanie akumulować nadmiar wody oraz niwelować ryzyko powodzi na terenie objętym projektem jako element zrównoważonym rozwoju. Opiera się on na trzech filarach: społeczeństwie, środowisku i gospodarce. Zrównoważony rozwój gospodarczy powinien prowadzi do większej spójności społecznej (wyrównania szans, przeciwdziałania dyskryminacji i wykluczeniu, większej równości ekonomicznej) i do podniesienia jakości środowiska naturalnego (ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko).
Powiązanie funkcjonalne rozwoju zieleni z zagospodarowaniem wód opadowych
Prowadzone działania zakładają kompleksowe zagospodarowanie terenów wokół zbiorników retencyjnych, z uwzględnieniem nasadzeń roślinności. Pozwoli to na uzyskanie dodatkowej mikroretencji na obszarze projektu. Dodatkowo roślinność nasadzona wokół zbiorników posiada funkcję ograniczającą migrację płazów oraz ochrony lokalnego ekosystemu. Przewidziano również odpowiednie zastawki w kanałach, umożliwiające gromadzenie wody w przypadku nadmiernych opadów. Nasadzenia roślinne zostaną dobrane tak, aby wspierać naturalne procesy oczyszczania wód, jednocześnie stwarzając przyjazne środowisko dla lokalnej fauny. Dzięki nasadzeniom poprawia się stosunki wodne na terenie, zmniejszając zagrożenie suszą i zagrożenie powodziowe. Zagospodarowanie obszarów roślinnością przyczynia się do wzrostu bioróżnorodności, poprzez poprawę ekosystemu dla zwierząt. Planuje się nasadzenia takim gatunkami jak m.in. bodziszek, łączeń, krwawnica, turzyca, ale również mięta i niezapominajka.
Zagospodarowanie terenów roślinnością odporną na warunki klimatyczne, łagodzi skutki suszy i nie wymagają regularnego podlewania, za wyjątkiem okresów najdłuższych susz. Obszary nasadzeń pochłaniają wody roztopowe oraz te pochodzące z deszczów nawalnych. Dodatkowo nie potrzebują nawożenia, bo większość z nich lepiej wykształci się na gruntach względnie ubogich niż bardzo żyznych i wymagają mniej zaangażowania niż trawniki, gdyż kosi się je i pielęgnuje raz lub dwa razy do roku. Realizacja zadania wpływa również na redukcję efektów miejskiej wyspy ciepła. Nasadzenia ograniczą negatywne efekty miejskiej wyspy ciepła oraz fal upałów, które spowodowane jest zabetonowywaniem powierzchni.
Projekt ma kluczowe znaczenie dla zrównoważonego gospodarowania wodami opadowymi oraz minimalizacji ryzyka powodzi błyskawicznych występujących na obszarze realizacji.
W ramach Prognozy Oddziaływania na Środowisko projektu Planu Adaptacji Miasta Krakowa do zmian klimatu do roku 2030 została przeprowadzona „Analiza i ocena wpływu działań adaptacyjnych na osiągnięcie celów ochrony środowiska”. Z analizy wynikają istotne cele ochrony środowiska m.in. takie jak: zapobieganie stratom i minimalizowanie skutków zmian klimatu, zapobieganie pogarszaniu oraz ochrona i poprawa stanu ekosystemów wodnych, zrównoważone korzystanie z wód oparte na długoterminowej ochronie dostępnych zasobów wodnych. Wśród wszystkich działań MPA wskazano również te kluczowe działania które służą osiągnięciu celów środowiskowych i zwiększenia retencji. Do działań tych zaliczono: zagwarantowanie zasobów oraz rozwój infrastruktury błękitno-zielonej, rozbudowa i modernizacja systemu odwodnienia Miasta, zarządzanie wodami opadowymi w Gminie Miejskiej Kraków. W związku z powyższym Projekt wpisuje się wprost w działania zapisane w MPA i służy realizacji celów zapisanych w planie adaptacji.
Zwiększenie powierzchni zieleni w obszarze projektu wraz z wykazaniem rozwiązań zwiększających różnorodność biologiczną
W ramach przygotowań do realizacji projektu przeanalizowano aktualne zagospodarowanie terenu. W wyniku przeanalizowania całego rozpatrywanego obszaru wyznaczono zlewnie cząstkowe rowów znajdujących się w obszarze Projektu. Powierzchnia terenów zielonych dla zlewni cząstkowej R_Burzowa A” wynosi 23,04 ha, co stanowi 16 % powierzchni całościowej (140,46 ha). Rzeczywista powierzchnia zlewni cząstkowej „R_Burzowa B” wynosi 42,16 ha, natomiast tereny zielone, wśród których wyrównamy: tereny zieleni urządzonej oraz uprawy rolne stanowią 28 % całego obszaru (11,90 ha). Największa zlewnia cząstkowa na analizowanym terenie to zlewania rowu „R_Lubocka” o powierzchni rzeczywistej równej ok. 303,11 ha. Tereny zielone i uprawy rolne stanowią 23 % powierzchni całej zlewni ostatniej ze zlewni – rowu „R_Kolejowy”. Dla potrzeb analiz do terenów zieleni zaliczone zostały obszary zieleni urządzonej: parki, zieleń towarzysząca obiektom budowlanym, zabytkowym oraz tereny rolne. Szczegółowo do obliczeń przyjęto obszary wyznaczone w obowiązujących studiach uwarunkowań i kierunków lub miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
Inwentaryzacja powierzchni poddanej analizie wykazała, również że na terenie opracowania przeważają obszary uszczelnione. W poszczególnych zlewniach cząstkowych wartość uszczelnień waha się od 19% aż do 46% całego obszaru.
Na obszarze projektu przewidziano budowę trzech zbiorników retencyjnych. Będą one stanowić tereny otwarte, zagospodarowane zielenią. Obecnie tereny te stanowią nieużytki, na których zdarza się, że okoliczni mieszkańcy składują czasowo i nielegalnie odpady. Uporządkowanie tych terenów pozwoli na uzyskanie powierzchni retencyjnej, dodatkowo zagospodarowanej zielenię dostosowaną do warunków wilgotnościowych obszaru.
Tereny zielone to powierzchnia chłonna, która wpływa na obniżenie temperatury w mieście, poprawę, jakości powietrza poprzez wchłanianie pyłków i dwutlenku węgla. Obszary te zapewniają również naturalną retencje podczas występowania dreszczów nawalnych.
Obszar realizacji Projektu
Powierzchnia topograficzna całej zlewni obszaru realizacji Projektu (tj. zlewni rowu „R_Burzowa”, „R_Lubocka 1” oraz „R_Kolejowy”) wynosi ok. 536,9 ha, natomiast po uwzględnieniu zidentyfikowanych obszarów problemowych oraz kierunków spływu wód istniejącym systemem odwodnienia stwierdzono, że rzeczywista powierzchnia zlewni, jest mniejsza o ok. 28,6 ha i wynosi ok. 508,3 ha
rozpatrywanego obszaru wyznaczono cztery zasadnicze zlewnie cząstkowe:
• zlewnię rowu „R_Burzowa A” o powierzchni rzeczywistej równej ok. 140,46 ha;
• zlewnię rowu „R_Burzowa B” o powierzchni rzeczywistej równej ok. 42,16 ha;
• zlewnię rowu „R_Lubocka” o powierzchni rzeczywistej równej ok. 303,11 ha.
• zlewnię rowu „R_Kolejowy” o powierzchni rzeczywistej równej ok. 22,60 ha.
Powierzchnia zbiornika retencyjnego na działce nr 163/2 wynosi: 330 m2, powierzchnia dna zbiornika: 238 m2;
Powierzchnia zbiornika retencyjnego na działce 162 wynosi 2608 m2, a powierzchnia dna zbiornika to 1776 m2
Powierzchnia zbiornik retencyjnego przy ul. Folwarcznej wynosi 1290m2 o powierzchni dna równej 640 m2.
Łączna powierzchnia zajętości zbiorników wynosi 4228 m2
Zatrzymanie odpływu i retencjonowanie wód opadowych wraz z ich wykorzystaniem
Powierzchnia, z której nastąpi zatrzymanie odpływu i retencjonowanie wód opadowych dla powyższych zadań wynosi: 508,33 ha
Powierzchnia zlewni objęta projektem dla poszczególnych zadań wynosi:
- 50,88 ha – Budowy zbiornika retencyjnego „001_ZR” wraz z przewodami łączącymi zbiornik z korytem zaprojektowanego rowu ul. Burzowej, na działce nr 162 u zbiegu z ulicą Łazową, oraz Przebudowa istniejącego koryta rowu R_Burzowa na odcinku od zakrętu ul. Burzowej (rejon ul. Burzowej 3) do odbiornika (tuż przed nasypem kolejowym)
- 272,64 ha – Budowy zbiornika retencyjnego na działce 162/3
- 184,84 ha – Budowy zbiornika retencyjnego oraz kanalizacji opadowej dn500/dn800/dn300 wraz z zjazdem i drogą dojazdową do zbiornika – ul. Folwarczna w Krakowie.
Retencjonowanie wód
Układ retencyjnego, który ma być wykonany w ramach przebudowy rowu wzdłuż ul. Burzowej i wykonanie zbiornika retencyjnego na działce nr 163/2 ma łączną pojemność retencyjną która będzie wynosić 889 m3, gdzie objętość retencyjna dla zbiornika na działce 163/2 wynosi 307 m3, a dla rowu wzdłuż ul. Burzowej ma retencje w wysokości 582 m3.
Pojemność retencyjna zbiornika na działce 162 wynosi 1930 m3
Pojemność retencyjna zbiornik przy ul. Folwarcznej wynosi 1200 m3. Łącznie pojemność retencyjna projektu wynosi 4019 m3
